Kinderen die een oude schoolatlas openslaan en op een kaart van Zuid-Amerika de vinger leggen op Manaus, zien een onbeschrijfelijk afgelegen stad midden in het groene hart van het continent aan een lang lint dat Amazone heet. Dat beeld wordt op latere leeftijd meestal nog eens bevestigd door televisiedocumentaires over wilde dieren. In deze blog delen we alles over deze rivier die loopt van Peru door Brazilië tot aan de Atlantische Oceaan. Geweldig om te bezoeken tijdens een rondreis door Zuid-Amerika waarbij je eventueel ook landen zoals Mexico en de USA kunt bezoeken.
Vakantie in de Amazone
Je kunt er maar op twee manieren naar toe. De ene is een reis boeken waarbij je naar Manaus of lquitos vliegt. Vandaar varen comfortabele boten door de binnenwateren naar verscheidene, midden in het regenwoud gelegen, traditioneel gebouwde ‘ecolodges’ van tropisch hardhout en met daken van palmbladeren. Ze drijven soms op het water of staan op hoge palen tussen de boomkruinen. Vanaf hun hoogste punt heb je een weids uitzicht over het regenwoud. Je wordt ondergebracht in een comfortabele hut met eigen douche/toilet, en de meeste lodges beschikken over een eigen restaurant met internationale keuken. Je kunt met een kano de rivier op om wat krokodillen en piranha’s in het water of andere dieren op de oevers te observeren, of een georganiseerde tocht door de jungle maken. Het nadeel is datje in een hermetisch afgesloten cocon verblijft, waarin je als het ware opgaat in de natuur, maar van de plaatselijke bevolking niets meekrijgt.
Ontdek de Amazone per rivierboot
Een alternatieve reis begint in de havenstad Belém, een bruisende stad met een schitterende markt waar koloniale gebouwen uit de Portugese tijd omringd worden door een Manhattaneske skyline van slanke torens. Hier moetje op zoek gaan naar een van de passagier sboten die de rivier op en af varen. Dit is zeker niet de gemakkelijkste weg. De oude roestbakken zijn volgeladen met passagiers, levende have en vracht. Je kunt er een broeierige gemeenschappelijke hut huren of een hangmat aan dek, en dikwijls is het enige drinkwater afkomstig uit de standpijp, rechtstreeks uit de rivier. Het eten aan boord kent niet veel variatie: vis met rijst en maniok, en soms een stukje kip. De kwaliteit van het eten kan beangstigend variëren: de vis die drie dagen geleden nog heerlijk vers aan boord kwam, kan tegen de tijd dat ie geserveerd wordt, al bedorven zijn en stinken. Houd er ook rekening mee dat de arm der wet niet overal kan komen.
Voordelen en nadelen van een tocht op de rivier
Wanneer de eentonigheid van de reis wordt onderbroken door een stop bij een dorpje aan de rivier — vaak niet meer dan een aanlegsteiger met een sjofele bar — vloeit de alcohol rijkelijk en raken de gemoederen gemakkelijk verhit. Hoewel de meeste passagiers beweren dat ze de eerlijkheid zelve zijn, kun je nergens waardevolle spullen opbergen, dus die kun je maar beter niet meenemen. Een ander nadeel is dat rivierboten bijna altijd in het midden van de stroom varen — die dikwijls wel 10 km breed is —, dus van de oevers en de landdieren krijg je niet veel te zien. Maar voor wie het aandurft, heeft een tocht per rivierboot ook voordelen. Ten eerste is het spotgoedkoop, ten tweede zul je als waarschijnlijk enige gringo (westerling) de taal — Portugees of Spaans — sneller leren, en wat je tekortkomt aan optredens van wilde dieren, zal ruimschoots worden gecompenseerd door wat de mensen aan boord je zullen voorschotelen.
Verblijf in de Jungle
De tijd glijdt traag voorbij terwijl het eindeloze gordijn van de groene jungle langs de boot schuift. Maar wanneer de boot ergens aanlegt, is het onmiddellijk met alle rust gedaan: bemanningsleden ruilen voorraden tandpasta en sigaretten tegen plaatselijke producten, een boer gaat van boord met een nieuw onderdeel voor zijn tractor, een vrouw en haar dochters gaan met hun kippen naar de markt, en een jongeman keert teleurgesteld terug uit de grote stad waar zijn plannen in duigen zijn gevallen. Maar als de trossen weer zijn losgegooid, keert het trage ritme van de reis weer terug, en kun je op het blikken dak van de boot in de zon naar de vogels staren die over het ongelooflijk brede, modderig-bruine wateroppervlak scheren, ’s Nachts wordt de boot gevolgd door vuurvliegjes en glinsteren de ogen van een kaaiman in het water.
Samenvloeiing van de twee rivieren
Bij het naderen van Manaus komen twee rivieren bij elkaar met elk een typisch eigen kleur: links een geelachtige stroming, en rechts een brede strook donker water. Aan dat laatste heeft de Rio Negro zijn naam te danken. Aan de oevers van deze rivier, 14 km ten noorden van de samenvloeiing, ligt Manaus. Voor veel reizigers is de stad een regelrechte cultuurschok: groot, charmant en een beetje louche. Het is de enige metropool in het Amazone-gebied en kent een verwaarloosde havenbuurt, een bruisend winkelgebied en een onstuimig nachtleven. Dankzij de rubber was Manaus omstreeks 1900 een heuse ‘boom town’. Toen de rubber-boom ineenstortte — uit Malakka gesmokkelde rubberplanten maakten een einde aan het Braziliaanse monopolie —, was het met de welvaart van Manaus snel gedaan. Maar gigantische belastingvrijstellingen hebben de lokale economie weer nieuwe impulsen gegeven, waardoor Manaus veranderd is in de consumptiehoofdstad van het Amazone-gebied. Tot uit Colombia en Venezuela komen mensen hierheen om koelkasten en vaatwassers in de warenhuizen te kopen.
Rijke geschiedenis of vergane glorie?
De havenstad Iquitos, bijna 2000 km stroomopwaarts, geeft een goed beeld van hoe Manaus er moet hebben uitgezien. In Tabatinga, op het drielandenpunt van Brazilië, Peru en Colombia, moet je waarschijnlijk overstappen. Het is een grauwe, tamelijk moderne grensplaats, maar het oude centrum, met een paar fatsoenlijke hotels, ademt nog een sfeer van vergane glorie. Iquitos, de belangrijkste stad in het Peruaanse Amazone-gebied, is een surrealistische buitenpost van 19de-eeuwse Europese élégance, midden in het maagdelijke regenwoud. De stad is alleen bereikbaar door de lucht of over de rivier. In Iquitos kom je een aantal onwaarschijnlijke relicten tegen van de rubber-boom, waaronder een paar oude grands hotels, de Malecón (boulevard) Tarapaca en het merkwaardige Casa de Hierro (IJzeren Huis), ontworpen door de Franse ingenieur Gustave Eiffel voor de Wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs, en opnieuw in elkaar gezet in Iquitos. In de havenbuurt van Puerto de Belén staan traditionele huizen op palen aan de waterkant. Ten noorden van Iquitos splitst de rivier zich opnieuw: de Rio Maranón komt uit het westen en de Ucayali pal uit het zuiden uit Pucallpa, een liederlijke havenstad op de grens van het regenwoud en de Peruaanse hoogvlakte. Hier eindigt/begint het Amazone-bassin.
